Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đóng góp ý kiến tại hội trường
Ngành hạt nhân nguyên tử đóng góp lớn vào sự phát triển KT-XH
Theo đại biểu Tú Anh, ngành hạt nhân nguyên tử của Việt Nam được hình thành từ Viện Nghiên cứu hạt nhân với lò phản ứng Đà Lạt tỉnh Lâm Đồng từ năm 1976 và phát triển lớn mạnh, ngày càng đóng góp nhiều hơn cho khoa học công nghệ và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Theo đại biểu, lò hạt nhân lò hạt nhân Đà Lạt tỉnh Lâm Đồng và các đơn vị có liên quan đã cung cấp dược chất phóng xạ nhằm chẩn đoán và điều trị ung thư, đặc biệt đảm bảo 100% nhu cầu dược chất phóng xạ trong giai đoạn Covid 19.
Trong bối cảnh đại dịch Covid 19, khi sự gián đoạn của chuỗi cung ứng dược chất phóng xạ làm suy giảm số lượng và chất lượng chẩn đoán và điều trị ung thư trên thế giới thì các trung tâm y học hạt nhân của Việt Nam vẫn là những ốc đảo yên bình. Góp phần điều trị cho hàng vạn cuộc đời trên đất nước. Hàng năm có hơn 500.000 bệnh nhân tại Việt Nam đã được chẩn đoán, điều trị bằng dược chất phóng xạ; đồng thời xuất khẩu dược chất phóng xạ sang Campuchia, tư vấn thành lập khoa y học hạt nhân tại Lào, là những lĩnh vực mà nước bạn rất cần. Thời gian vận hành lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt tỉnh Lâm Đồng an toàn tuyệt đối từ 1.300 giờ/năm giai đoạn trước năm 2020 đã tăng lên gần 4.500 giờ/năm giai đoạn 2020-2022 và trên 5.000 giờ/ năm năm 2023.
Cũng theo đại biểu, kỹ thuật hạt nhân được sử dụng để chọn tạo giống. Nhiều giống lúa và đậu tương đã được phát triển (trong đó có cả giống lúa ST25), đồng thời, kỹ thuật chiếu xạ được phát triển phục vụ chiếu xạ kiểm dịch, hỗ trợ xuất khẩu ... Kỹ thuật hạt nhân được sử dụng ngày càng nhiều trong các lĩnh vực công đặc biệt là kỹ thuật đánh dấu đồng vị phóng xạ trong điều tra, thăm dò và khai thác dầu khí đã được triển khai có hiệu quả tại mỏ ở Việt Nam như mỏ Rồng, Bạch Hổ, Sư Tử Đen, Sư Tử Trắng, Rạng Đông. Đồng thời, kỹ thuật này cũng đã tham gia đấu thầu thành công và triển khai rộng rãi tại các nước có nền công nghiệp dầu khí phát triển như Kuwait, Các Tiểu Vương quốc ả rập thống nhất.
Cần có chính sách đào tạo nguồn nhân lực
Với các thông tin như trên, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề xuất, Đảng, Quốc hội và Chính phủ có định hướng và chủ trương để phát triển một ngành hạt nhân nguyên tử mạnh (bao gồm công nghệ lò phản ứng và các ứng dụng, công nghệ khai thác, tách và chế biến sâu đất hiếm, v.v..) góp phần phát triển KT-XH của đất nước. Có chính sách đặc thù để đào tạo nguồn nhân lực hạt nhân, đặc biệt là đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học đầu ngành cho lĩnh vực hạt nhân nguyên tử. Tập trung ưu tiên, đốc thúc thực hiện thành công dự án trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân với lò hạt nhân nghiên cứu mới (10 MWt) thay thế lò Đà Lạt hiện nay (vì lò đã cũ và công suất thấp), cũng là dự án trọng điểm trong quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với Nga (dự kiến thực hiện 2018-2030).
Đại biểu cũng đề xuất, nghiên cứu xây dựng một trung tâm y học hạt nhân của khu vực Đông Nam Á sau khi có lò hạt phản ứng hạt nhân nghiên cứu mới. Theo đại biểu, thông tin của cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế, trong 11 quốc gia Đông Nam Á, có 5 quốc gia đứng đầu về sản xuất ứng dụng đồng vị phóng xạ trong chẩn đoán và điều trị ung thư là Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Thailand và Singapore, các quốc gia còn lại hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn dược chất phóng xạ nhập khẩu và kỹ thuật chữa trị, trong đó, Việt Nam đứng đầu về trình độ và sản lượng sản xuất đồng vị phóng xạ, trong khi về mặt thiết bị, Việt Nam chỉ đứng thứ 3, sau Thái Lan và Indonesia. Việc thành lập trung tâm y học hạt nhân của khu vực Đông Nam Á là có ý nghĩa và có tính khả thi cao.
Cũng theo đại biểu, ngoài ra, cần nghiên cứu phát triển máy gia tốc lớn tại phía Bắc để tập hợp đội ngũ các nhà khoa học của các viện nghiên cứu lớn như Viện năng lượng nguyên tử Việt Nam, Viện Vật lý, các trường đại học, công ty lớn tại miền Bắc. Máy gia tốc có thể đặt tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, khi đó, phía Nam có lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu mới, phía Bắc có máy gia tốc lớn là cơ cấu tối ưu cho ngành hạt nhân nguyên tử của Việt Nam phát triển lên tầm cao mới.