Số người tham gia bảo hiểm xã hội chưa cao
Phát biểu tại phiên thảo luận tổ, ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (Hà Nội) đánh giá, dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có mức độ ảnh hưởng rất lớn trong xã hội, tác động trực tiếp đến tới đời sống của hơn 70 triệu người, đặc biệt là đối tượng đang trong độ tuổi lao động và đối tượng hưởng chế độ hưu trí.
Về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc và BHTN (Điều 3), theo báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội trình Chính phủ, hiện nay số người tham gia BHXH mới chỉ chiếm trên 38,7% lực lượng lao động trong độ tuổi, đại biểu cho rằng, đây là số liệu rất đáng báo động. Như vậy còn trên 60% lực lượng lao động trong độ tuổi hiện nay vẫn chưa tham gia BHXH, chủ yếu nông dân và lao động trong khu vực phi chính thức – những người có thu nhập thấp, đối tượng rất cần sự hỗ trợ của chính sách bảo hiểm theo tinh thần của Nghị quyết số 28 của Trung ương về cải cách chính sách BHXH, đại biểu nhấn mạnh.
ĐBQH Trần Thị Nhị Hà phát biểu tại phiên thảo luận tổ
Bên cạnh đó, trong các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, “Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh thuộc diện phải đăng ký kinh doanh” theo quy định tại điểm L, khoản 1, điều 3 là đối tượng mới quy định tham gia BHXH bắt buộc. Theo đại biểu, hiện nay tại Việt Nam, trong 5 triệu hộ kinh doanh, có 2 triệu hộ kinh doanh thuộc diện phải đăng ký kinh doanh, như vậy có khoảng 3 triệu hộ kinh doanh không phải đăng ký kinh doanh và không tham gia BHXH (tương đương ít nhất 3 triệu người ở độ tuổi lao động không tham gia BHXH). Trong khi đó, việc tham gia BHXH là một giải pháp an sinh tốt, đặc biệt là đối tượng có thu nhập thấp, bấp bênh, kinh doanh nhỏ lẻ. "Cần đưa toàn bộ nhóm đối tượng là chủ hộ kinh doanh, bao gồm cả phải đăng ký kinh doanh và không đăng ký kinh doanh vào nội dung quy định tại Điều 3", ĐBQH Trần Thị Nhị Hà đề xuất
Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng: cần đánh giá quy định về mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh. Theo quy định về mức đóng BHXH bắt buộc, đối với các đối tượng lao động thông thường, người lao động đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 17%, tổng là 25%. Còn theo quy định tại Khoản 3 Điều 39, đối tượng Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh thuộc diện phải đăng ký kinh doanh phải đóng toàn bộ 25%. "Cần đánh giá tác động xã hội của quy định này vì đối tượng tác động lớn, nhiều đối tượng thuộc nhóm yếu thế trong xã hội, trong khi, đây hoàn toàn có thể là đối tượng khuyến khích tham gia BHTN, cần nghiên cứu mức đóng cho phù hợp", ĐBQH Trần Thị Nhị Hà đặt vấn đề.
Cũng theo đại biểu, về căn cơ lâu dài, để tăng đối tượng tham gia BHXH cần thay đổi cơ chế, chính sách về BHXH, đặc biệt là cơ chế về mức đóng bảo hiểm và mức hưởng trợ cấp. Bởi, theo đại biểu hiện nay, mức đóng BHXH tại Việt Nam không phản ánh đúng khả năng kinh tế, đồng thời, mức hưởng trợ cấp của người tham gia bảo hiểm cũng không đáp ứng đủ nhu cầu sống hàng ngày, đặc biệt là đối tượng hưu trí. Chính vì vậy, việc tham gia BHXH chưa thực sự hấp dẫn.
Đề xuất giảm lợi ích từ việc rút bảo hiểm xã hội một lần
Riêng đối với nội dung BHXH một lần (Điều 77), ĐBQH Trần Thị Nhị Hà cho biết, trong năm 2022, có gần 1 triệu người giải quyết hưởng BHXH một lần, số này tiếp tục tăng 3,7% so với cùng kỳ năm 2021. Có thể thấy, cú sốc về kinh tế mà đại dịch Covid-19 gây ra đã khiến hàng triệu lao động mất việc làm, nhiều lao động mất việc chưa tìm được việc làm mới và không còn sự lựa chọn nào khác mà phải dựa vào tiền đóng bảo hiểm xã hội để sử dụng trong lúc khẩn cấp, khó khăn. Đáng chú ý, cuối năm 2022, nhiều công ty ở khu vực phía Nam buộc phải đóng cửa hoặc thu hẹp quy mô. Theo thống kê, có hơn 600.000 công nhân bị ảnh hưởng, trong đó có khoảng 34.000 công nhân mất việc làm, số còn lại bị giảm giờ làm việc hoặc nghỉ chờ việc.
"Nếu những người lao động bị ảnh hưởng từ làn sóng mất việc vào cuối năm 2022 không thể tìm được việc làm mới trong vòng một năm, rất có khả năng nhiều người trong số họ sẽ nghĩ đến việc rút tiền BHXH để trang trải cuộc sống. Do đó, quy định về hưởng BHXH một lần trong Dự thảo này là nội dung được dư luận đặc biệt quan tâm", đại biểu nhấn mạnh.
Theo ý kiến của đại biểu, chế độ hưu trí là trụ cột của hệ thống an sinh, việc gia tăng số người lao động rời bỏ hệ thống sẽ tạo ra gánh nặng lớn cho nhà nước và xã hội trong việc chăm sóc và hỗ trợ nhóm người không có nguồn thu nhập khi về già. Vì vậy, cần có biện pháp để người lao động ở lại hệ thống lâu hơn và tạo điều kiện để họ có đủ điều kiện hưởng lương hưu.
"Tôi ủng hộ đề xuất giảm lợi ích từ việc rút bảo hiểm xã hội một lần theo phương án 2 của điểm đ tại Điều 77. Tuy nhiên, mức rút BHXH không phải là 50%, mà tương ứng với mức đóng bảo hiểm của người lao động, để người lao động chỉ có thể rút khoản tiền họ đóng vào quỹ, còn khoản tiền mà người sử dụng dụng lao động đóng sẽ được giữ lại để chi trả một phần lương hưu sau này", ĐBQH Trần Thị Nhị Hà nêu quan điểm.
Về một số nội dung khác của dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), ĐBQH Trần Thị Nhị Hà cho rằng, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong BHXH cũng cần được quan tâm đúng mức. Hiện nay, ngành BHXH đã triển khai cung cấp dịch vụ tra cứu thông tin điện tử (VssID) rất thuận lợi cho người dân để tra cứu, vì vậy, nên bỏ các quy định về việc cơ quan BHXH phải cung cấp thông tin về việc đóng, hưởng BHXH hàng tháng theo quy định tại điểm d khoản 1, điểm g khoản 2 Điều 9 của dự thảo.
Đối với vấn đề hưởng chế độ thai sản của chồng lao động nữ mang thai hộ, đại biểu cho rằng chính sách mang thai hộ là chính sách tốt đẹp của Nhà nước ta, do đó, đề nghị bộ sung Điều 60 của đự thảo trường hợp chồng của người lao động nữa mang thai hộ nghỉ việc khi vợ sinh con bởi hiện nay Dự thảo chỉ quy định trường hợp lao động nam nghỉ việc khi vợ sinh con. "Việc bổ sung quy định nhằm làm rõ nội dung tại Điều 60, đồng thời bảo đảm trọn vẹn quyền lợi của người dân", ĐBQH Trần Thị Nhị Hà nhấn mạnh.